De kiezer kiest vanaf nu de burgemeester…. of toch niet?

Nieuwe regels

Voor de volgende gemeenteraadsverkiezingen op 13 oktober zijn er een aantal nieuwe regels van kracht. Onder andere het bepalen van wie de nieuwe burgemeester wordt grondig aangepast.

Eenvoudig gezegd: de partij die het grootste aantal zetels behaalt, krijgt 14 dagen lang het alleenrecht om een meerderheid op de been te brengen.

Men wil op die manier verhinderen dat de grootste partij uitgesloten wordt zonder de kans te krijgen aan bod te komen in coalitieonderhandelingen.

Lukt de grootste partij er niet in een meerderheid te vormen in die veertien dagen, dan komt de tweede grootste partij aan bod.

Van zodra er een meerderheid wordt gevormd, wordt er gekeken naar de lijst met het grootste aantal zetels. Diegene die op die lijst de meeste stemmen haalt is automatisch burgemeester.

Dit stukje wetgeving zal een aantal folkloristische geplogenheden naar de geschiedenis sturen, maar de bedoeling is om de stem van de kiezer maximaal te laten doorwegen in het democratisch proces.

De kiezer kiest de burgemeester.

Of toch niet helemaal? Wij Belgen staan er voor bekend de gaatjes in de wetgeving te vinden en advocaten verdienen er de kost mee.

Degene die op basis van het stemmenaantal burgemeester wordt kan daar namelijk voor passen en daarna toch nog een schepenambt bekleden. Logisch toch? Misschien. Maar de kiezer kan zo bedrogen uitkomen.

Een voorbeeld

We leggen het even uit met een voorbeeld.

We gaan voor een denkbeeldige gemeente ergens in Vlaanderen. In 2018 heeft onze partij een klinkende overwinning behaald. Ze kon al heel snel een meerderheid op de been brengen. In den beginne zag het er naar uit dat de vernieuwing en transparant bestuur snel vorm zouden krijgen. Maar naarmate de tijd vorderde evolueerde het naar een koppig en eigenzinnig beleid van de burgemeester. Die had veel voorkeurstemmen gehaald, en domineerde de partij  met ijzeren hand.

Tegenspraak, kritiek worden niet geduld. En wie niet akkoord is, kan gaan.

Gemor bij de achterban

Dat was eigenlijk niet naar de zin van vele partijgenoten. Toch konden ze niet anders dan de burgemeester unaniem voor te dragen als lijsttrekker voor de volgende verkiezingen. De vrees om uit de gratie te vallen was te groot.

Velen, partijleden en kiezers, dachten dat ze in het stemhokje het signaal zouden kunnen geven dat ze toch niet erg tevreden waren met de gang van zaken. Op een andere partij stemmen ging wat te ver. Ze zouden wel op één van de mindere goden op de lijst stemmen.

Stel nu dat één van die mindere goden meer voorkeurstemmen haalt dan de huidige burgemeester. Dan wordt die de nieuwe burgemeester volgens de nieuwe regels.

Ja toch?

Ja en nee.

Wie de meeste voorkeurstemmen haalt op de grootste lijst van de nieuwe meerderheid heeft recht op de burgemeestersjerp. Maar niet de plicht. Hij kan verkiezen geen burgemeester te worden, en kan dan nog altijd schepen worden.

Gezien de macht binnen de partij, is het wel duidelijk dat de huidige burgemeester de kandidaat met de meeste voorkeurstemmen zal overtuigen zijn recht op het burgemeesterschap af te staan, en kan hij een nieuwe ambtstermijn aanvatten. Die met de meeste voorkeurstemmen krijgt dan een schepenambt als troost.

Op die manier blijft een stem voor een andere kandidaat op de lijst nog altijd een stem voor de zittende burgemeester. En komt onze kiezer met zijn stem voor een andere burgemeester bedrogen uit.

Conclusie

De nieuwe regeling voor de benoeming van een burgemeester is een stap in de goede richting. Ze geeft meer gewicht aan de stem van de kiezer. Maar de interne machtsverhoudingen binnen een partij wegen nog altijd zwaar door.

Als je een andere burgemeester wil, stem je maar beter op een andere partij. Kwestie van effectief het verschil te maken.